قرارداد توافقی است قانوناً الزام‌آور بین دو یا چند شخص (حقیقی یا حقوقی) که به موجب آن، تعهداتی برای طرفین ایجاد شده یا انتقال می‌یابد. اساس قرارداد بر «توافق اراده» طرفین استوار است که در قالب «ایجاب و قبول» متبلور می‌شود.
برای اینکه یک قرارداد معتبر باشد، باید شرایط ذیل را دارا باشد:
. ارکان اساسی تشکیل یک قرارداد معتبر
-
قصد و رضای طرفین: طرفین باید با اراده آزاد و به قصد ایجاد تعهد، قرارداد را منعقد کنند. اگر رضا وجود نداشته باشد (مثلاً به دلیل اکراه یا اشتباه) قرارداد ممکن است قابل فسخ باشد.
-
اهلیت طرفین: طرفین قرارداد باید:
-
بالغ (به سن قانونی رسیده باشند).
-
عاقل (از سلامت روان برخوردار باشند).
-
غیر مُحجور (حجر به معنای ممنوعیت از تصرف در اموال است، مانند ورشکستگان).
-
-
موضوع معین که مورد معامله باشد: موضوع قرارداد (کالا، خدمت، مال) باید کاملاً مشخص و معین باشد و همچنین قابلیت خرید و فروش را داشته باشد (مثلاً خرید و فروش مشروبات الکلی در ایران باطل است).
-
مشروعیت جهت قرارداد: هدف نهایی از انعقاد قرارداد باید مشروع و قانونی باشد. مثلاً قرارداد برای قاچاق کالا، حتی اگر شرایط فوق را داشته باشد، باطل و بلااثر است.
. اجزای کلیدی و ساختار یک قرارداد حرفه‌ای
یک قرارداد استاندارد معمولاً از بخش‌های زیر تشکیل شده است:
1. سربرگ :
* عنوان قرارداد: (مثلاً: قرارداد پیمانکاری، قرارداد مشارکت در ساخت، قرارداد فروش اقساطی)
* شماره قرارداد: (برای دسته‌بندی و رفرنس دادن)
* تاریخ انعقاد: (مهم برای محاسبه مهلت‌ها)
2. طرفین قرارداد :
* مشخصات کامل طرفین شامل: نام و نام خانوادگی (برای اشخاص حقیقی)، نام شرکت، شماره ثبت، شناسه ملی و کد اقتصادی (برای اشخاص حقوقی)، نشانی، شماره تلفن و شماره fax و ایمیل.
3. مقدمه یا دیباچه :
* این بخش که معمولاً با کلماتی مانند «حاضرند به شرح زیر توافق می‌نمایند» یا «این قرارداد به منظور… منعقد می‌شود» شروع می‌شود، زمینه و هدف انعقاد قرارداد را به صورت خلاصه بیان می‌کند. از نظر حقوقی بسیار مهم است و در تفسیر قرارداد کمک می‌کند.
4. مواد یا بندهای قراردادی :
* تعاریف : تعریف دقیق термиات تخصصی به کار رفته در قرارداد برای جلوگیری از ابهام.
* موضوع قرارداد : شرح دقیق و کامل آنچه که طرفین توافق کرده‌اند (فروش کالا، ارائه خدمت، انتقال دانش فنی و…).
* حوزه عملکرد و تعهدات طرفین : شرح دقیق وظایف و تعهدات هر یک از طرفین.
* مبلغ قرارداد و شرایط پرداخت : مبلغ کل، پیش‌پرداخت، اقساط، زمان پرداخت، و نحوه پرداخت (نقد، چک، حواله).
* مدت قرارداد : تاریخ شروع و پایان قرارداد. همچنین شرایط تمدید یا فسخ آن.
* ضمانت اجرا و جریمه‌های تأخیر : مثلاً اگر کالا دیر تحویل داده شود یا خدمتی به درستی انجام نشود، چه جریمه‌ای در نظر گرفته می‌شود.
* فورس ماژور : شرایط غیرقابل پیش‌بینی (مانند جنگ، سیل، زلزله، تحریم‌های ناگهانی) که خارج از کنترل طرفین هستند و انجام تعهدات را غیرممکن می‌کنند. در این صورت طرفین از تعهد خود مبری می‌شوند.
* حل و فصل اختلافات : توافق شده که در صورت بروز اختلاف، ابتدا از طریق مذاکره، سپس داوری و در نهایت از طریق دادگاه حل‌وفصل شود. ذکر مرجع صالح قضایی (شهر و دادگاه) الزامی است.
* محکم بودن قرارداد : اگر یک بند از قرارداد باطل اعلام شود، این باطل شدن به سایر بندهای قرارداد سرایت نمی‌کند.
* تغییر و اصلاح قرارداد : هرگونه تغییر در قرارداد باید به صورت کتبی و با امضای طرفین باشد.
5. ضمائم :
* ضمیمه کردن اسناد مهم مانند: مشخصات فنی کالا، نقشه‌ها، طرح‌ها، آیین‌نامه‌ها و…
6. امضاها :
* امضا، مهر و تاریخ توسط اشخاص دارای صلاحیت قانونی (مطابق با اساسنامه شرکت‌ها). ذکر نام، نام خانوادگی و سمت امضاکننده الزامی است.
4. انواع رایج قراردادها
-
قراردادهای فروش: بیع، فروش اقساطی
-
قراردادهای ارائه خدمات: پیمانکاری، مشاوره، حمل و نقل
-
قراردادهای استخدامی: کارگری، کارمندی
-
قراردادهای مشارکت: مشارکت مدنی، مشارکت در ساخت
-
قراردادهای اجاره: اجاره به شرط تملیک، اجاره ساده
-
قراردادهای مالی: وام، ضمانت ، رهن
-
قراردادهای پیمانکاری: پیمانکاری طرح‌های عمرانی
جمع‌بندی نهایی:
یک قرارداد خوب، مانند یک نقشه دقیق است که مسیر همکاری را مشخص می‌کند و از بروز اختلاف جلوگیری می‌کند. سرمایه‌گذاری روی تنظیم یک قرارداد حرفه‌ای، در واقع سرمایه‌گذاری برای آرامش و امنیت کسب‌وکار شماست.